Kanceri i gjirit është një tumor malinj që shfaqet në gjirin e një personi. Kanceri i gjirit është forma më e zakonshme e kancerit tek gratë dhe incidenca e tij është në rritje. Vetë-ekzaminimet e rregullta të gjinjve janë të rëndësishme për të zbuluar kancerin e gjirit herët. Sa më herët të zbulohet kanceri i gjirit, aq më të mira janë parashikimet për shërimin.
Çfarë është kanceri i gjirit?
Kanceri i gjirit (cancer mammae) janë ndryshime malinje që shfaqen në indet e gjirit.
Çdo vit, kanceri i gjirit prek rreth 450 gra në Kosovë (të diagnostifikuara), ndërsa numri real është shumë më i lartë. Është forma më e shpeshtë e kancerit tek gratë dhe përbën rreth 20% të të gjitha rasteve të kancerit. Ka pasur një rritje të incidencës së kancerit të gjirit gjatë dekadës së fundit, por vdekshmëria është duke u ulur. Rrallë, kanceri i gjirit mund të prekë edhe burrat. Parashikimet për kancerin e gjirit janë të mira kur zbulohet në një fazë të hershme.
Shkaqet e kancerit të gjirit
Shkaku i kancerit të gjirit nuk dihet, por njihen disa faktorë që rrisin rrezikun për t'u prekur. Që nga puberteti, indet e gjirit janë vazhdimisht të ndikuara nga hormonet femërore (estrogjenet), dhe kjo luan një rol të rëndësishëm në zhvillimin e kancerit të gjirit. Përveç kësaj, është vërejtur se rreziku i prekjes nga kanceri i gjirit rritet me moshën. 4 nga 5 gra që preken nga kanceri i gjirit janë mbi 50 vjeç. Trashëgimia është gjithashtu një faktor i rëndësishëm që shkakton rreth 5-10% të të gjitha rasteve të reja të kancerit të gjirit.
Përdorimi i hormoneve si pilulat kontraceptive dhe terapia me estrogjen për trajtimin e simptomave të menopauzës përfshin një rrezik të caktuar për kancerin e gjirit. Rreziku zvogëlohet shpejt pas përfundimit të trajtimit dhe brenda disa vitesh rreziku zhduket plotësisht.
Gjithashtu, disa faktorë të lidhur me stilin e jetës duket se mund të ndikojnë në rrezikun për t'u prekur nga kanceri i gjirit.
Faktorët që mund të rrisin rrezikun për kancer të gjirit:
- Konsumimi i lartë i alkoolit.
- Puna natën.
- Mbipesha.
- Lindja e fëmijëve pas moshës 35 vjeç.
- Moslindja e fëmijëve.
- Kombinimi i menstruacioneve të hershme dhe menopauzës së vonë – kjo rrit numrin e periudhave menstruale, që mund të ketë një ndikim negativ.
- Trajtimi i mëparshëm me rrezatim i gjinjve.
Faktorët që mund të zvogëlojnë rrezikun për kancer të gjirit:
- Aktiviteti fizik duket se ka një efekt mbrojtës kundër kancerit të gjirit.
- Lindja e fëmijëve përpara moshës 25 vjeç.
- Lindja e shumë fëmijëve.
- Ushqyerja me gji.
Simptomat e kancerit të gjirit
- Nodul (ënjte) ose gungë (kokërr) në gji ose sqetull.
- Tërheqja e thithës së gjirit përbrenda ose devijimi i saj.
- Ndryshime në lëkurën përreth thithës, që ngjasojnë me ekzemë ose irritime.
- Sekrecione të përziera me gjak ose të lëngshme nga thitha.
- Ndryshime në fortësinë e gjirit ose rrudha asimetrike që shfaqen.
- Ndryshime në ngjyrën e lëkurës së gjirit.
- Dhimbje në gji pas menopauzës.
Fazat e hershme të kancerit të gjirit shpesh nuk japin simptoma dhe zakonisht zbulohet gjatë një kontrolli rutinë ose kur ndjehet një nodul (ënjte) në gji.
Këshilla për parandalimin e kancerit të gjirit
Sigurohuni që të bëni aktivitet fizik të rregullt. Studimet tregojnë një lidhje midis aktivitetit fizik dhe një rreziku të ulur për kancer të gjirit. Aktiviteti i rregullt fizik ul ndjeshëm rrezikun për kancer të gjirit. Në të njëjtën kohë, mbipesha është një faktor rreziku për zhvillimin e kancerit të gjirit. Shmangni konsumimin e lartë të alkoolit. Konsumimi i përditshëm i alkoolit që përkon me 1-2 pije rrit rrezikun për kancer të gjirit. Një dietë e shëndetshme me shumë fruta, manaferra dhe perime dhe me një ulje të konsumit të yndyrave është e shëndetshme për trupin dhe zvogëlon rrezikun për kancer.
Vetëkontrolli i gjirit
Vetëkontrollimi i gjirit në mënyrë të rregullt është mënyra më e sigurt për të zbuluar herët kancerin e gjirit. Zbulimi i hershëm i ndryshimeve në gji mund të ketë një ndikim të madh në suksesin e trajtimit.
Trajtimi i kancerit të gjirit
Kanceri i gjirit trajtohet gjithmonë në spital nën kujdesin e një onkologu. Shumë faktorë ndikojnë në zgjedhjen e trajtimit, përfshirë madhësinë e tumorit dhe përhapjen e qelizave kanceroze. Trajtimi përshtatet gjithmonë individualisht dhe parashikimet janë të mira kur kanceri i gjirit zbulohet herët.
- Trajtimi kirurgjik
Trajtimi kirurgjik përfshin heqjen e tumorit me një margjinë të shëndetshme të indeve. Në varësi të madhësisë së tumorit dhe vendndodhjes, mund të hiqet i gjithë gjiri ose vetëm tumori dhe disa inde përreth (kirurgjia konservuese e gjirit).
- Terapia me rrezatim
Terapia me rrezatim përdoret për të zvogëluar rrezikun e rikthimit të kancerit dhe përdoret zakonisht pas kirurgjisë.
- Kimioterapia
Kimioterapia përdoret për të vrarë qelizat kancerogjene ose për të ndaluar rritjen e tyre. Ajo ka efekte anësore si të vjellat, rënia e flokëve dhe dobësim të gjendjes së përgjithëshme.
- Terapia hormonale
Disa tumore të gjirit ndikohen nga hormonet femërore, dhe terapia hormonale përdoret për të parandaluar rritjen e mëtejshme të qelizave kancerogjene.
Kur duhet të kontaktoni mjekun?
Nëse ndjeni një nodul (ënjte) ose një zonë të fortë në gji ose sqetull. Nëse vini re ndryshime të tjera në gjoks.
Mamografia në Kosovë
Mamografia mobile, i cili lëvizë këtë muaj nëpër Kosovë do të ofrojë mamografi flas për të gjitha vajzat dhe gratë. Ky shërbim ofrohet falas nga Ministria e Shëndetësisë. Përndryshe mamografia ofrohet falas edhe nëper Qendrat e Mjekësisë Familjare si në Prishtinë por edhe në komunat tjera në Kosovë. Kontaktoni komunën tuaj ose mjekun tuaj për më shumë informata.
